TRAMWAJE WARSZAWSKIE
SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ


JEDNOTOROWA LINIA TRAMWAJOWA NA BOERNEROWO


Linia tramwajowa Koło-Boernerowo jest najciekawszym odcinkiem sieci tramwajowej w Warszawie. Jest to jedyna w Warszawie jednotorowa linia, na końcowym odcinku poprowadzona niezależnie od ulicy.

Linia powstała w latach trzydziestych, jako połączenie podmiejskiego osiedla dla pracowników pocztowych (nazwanego początkowo Osiedlem Łączności a następnie od 1936r - Boernerowo) z Warszawą. Budowa linii rozpoczęła się wiosną 1933r, a zakończyła już w październiku tego roku (w tym czasie powstało ponad 5 km toru pojedynczego). Linia pierwotnie biegła od ulicy Górczewskiej drogą do osiedla tanich domów na Kole (obecnie - ul. Ks. Janusza), następnie skręcała w lewo i przecinając podwarszawskie pola docierała do drogi łączącej Ulrychów z Boernerowem. Dalszy odcinek trasy tramwajowej przebiegał wdłuż tej drogi (jej przebieg jest zbliżony do obecnego przebiegu ulicy Radiowej) i dochodził aż do szosy fortecznej (obecnej ul. Kaliskiego) gdzie następował skręt w prawo w środek osiedla do znajdującej się tam krańcówki.

Uroczyste otwarcie linii nastąpiło w dniu 22 października 1933r. z udziałem m.in. prezydenta Warszawy i ministra komunikacji. Pierwszą linią która dotarła na nowe osiedle była podmiejska linia B, łącząca je z krańcem przy ulicy Górczewskiej. Niecałe dwa lata później na osiedle pocztowców dotarły tramwaje nocne - w postaci jednego kursu (tzw. wypadowego) linii 20, łączącej Wierzbno z Młynarską. 1 sierpnia 1937r linia B została wydłużona wgłąb miasta, docierając przez Górczewską, Leszno, Bielańską i Senatorską aż do pl. Żelaznej Bramy. Jednocześnie zmodyfikowano nocną komunikację, zastępując kurs linii 20 nową linią nocną 90. Rok później, 9 października 1938r przemieszczono linię B z ulicy Ks. Janusza na trasę wzdłuż ul. Obozowej. Linia B przestała kursować 8 września 1939r, ponownie została uruchomiona dopiero w lipcu 1940r. 8 lutego 1942r linia zmieniła numer na 22B, a 3 lata potem - 1 lutego 1944r na 22A, z jednoczesnym skróceniem do Koła. Ostatni kurs na tej linii odbył się 1 sierpnia 1944r.

Po wyzwoleniu linia - położona wciąż poza granicami miasta pozostawała przez dłuższy czas nieodbudowana. Ostatecznie jesienią 1945r rozpoczęto jej odnowę wraz z jednoczesnym przekuciem na rozstaw 1435mm. Odbudowana a zarazem przebudowana trasa została uruchomiona odcinkami pod koniec lata 1946r (15 sierpnia odcinek Koło - mijanka Górce, 31 sierpnia mijanka Górce - mijanka Koszary przy dawnej szosie fortecznej, 8 września ostatni odcinek do osiedla Boernerowo). Po odnowionych torach pojechała linia 20, łącząca podmiejskie osiedle z krańcem Młynarska (do 15.09.1947r.) a następnie Staszica. Trzy lata później - 1 lutego 1950r. - na osiedle (nazwane po włączeniu do Warszawy Bemowem) dotarł nocny tramwaj z pl. Starynkiewicza pod postacią linii "20 kreślone". Na przełomie lat 40-tych i 50-tych w związku z rozbudową lotniska wojskowego na Bemowie zadecydowano o przełożeniu linii. I tak 5 czerwca 1950r linia 20 została skrócona (od strony Staszica) do mijanki Górce. Po 2 miesiącach linię wydłużono po nowo ułożonym torowisku (wzdłuż polnej drogi o szumnej nazwie Dywizjonu 303) do mijanki Groty, a 29 października tego roku - do pętli na Bemowie. W 1951r zbudowano tymczasowy drewniany wiadukt nad powstającą linią kolejową Wwa Gdańska-Gołąbki (wiadukt który jak wiele prowizorek czasów socjalizmu przetrwał kilkadziesiąt lat - aż do 1996r.).

           


1 stycznia 1954r. linia 20 została wydłużona do pl. Narutowicza, a 8 grudnia 1962r do pętli przy ul. Banacha - taka trasa przetrwała bez zmian ponad 20 lat.

   


Roszady następowały także w komunikacji nocnej -25 gruydnia 1955r linia "20 kreślone" została wysdłużona do pętli przy ul. Opaczewskiej a 27 września 1959r kilkaset metrów dalej - do pętli Banacha. Zaledwie 4 lata później, 28 grudnia 1963r linia "20 kreślone" została zastąpiona linią nocną 653 kursującą na Powązki, a ta z kolei 29 sierpnia 1965r. została zastąpiona przez nocny autobus linii 612.
Do kolejnych zmian w liniach przebiegających odcinkiem jednotorowym doszło dopiero w latach 80-tych. 31 stycznia 1982r. linię 20 skrócono do pętli Koło, a zamiast niej na jednotorowym odcinku uruchomiono linię 20bis. Eksperyment nie utrzymał się długo - już 1 września 1982r. zlikwidowano linię 20bis, przywracając stary przebieg linii 20.

                   
               
                   


Wielki ruch na linii nastąpił dopiero w 1996r w związku z budową linii na Nowe Bemowo. Jesienią tegoż roku oddano do użytku nowy wiadukt nad linią kolejową wraz z kilkusetmetrowym (dwutorowym) odcinkiem nowej linii, biegnącym kilkadziesiąt metrów na południe od starej linii.

   


Rok później - w sierpniu 1997r. - nastąpiło otwarcie linii na Nowe Bemowo, czego rezultatem była zmiana organizacji ruchu na odcinku jednotorowym. Zmniejszenie częstotliwości linii 20 doprowadziło do zaprzestania wykorzystywania mijanek w ruchu liniowym (dotychczas z istniejących trzech dwie były tak wykorzystywane - mijanka Groty w dni powszednie, mijanka Górce w święta). Obecnie osygnalizowana jest tylko jedna mijanka, przy czym i tak do jej wykorzystania musi być specjalnie przeprogramowywany układ sygnalizacyjny - typowo sygnalizacja pozwala na obecność na jednotorowym odcinku tylko jednego tramwaju. Peryferyjny przebieg linii 20, niska częstotliwość i obecność licznych szybszych linii autobusowych doprowadziły do znacznego spadku liczby pasażerów na linii. Spadek liczby pasażerów został dostrzeżony także przez ZTM, czego rezultatem jest przejściowe wprowadzenie jesienią 2003 i latem 2004r. brygad jednowagonowych do obsługi linii 20. Po kilkunastu miesiącach obsługi brygadami dwuwagonowymi w 2005r, od 2 stycznia 2006r na linii 20 (skróconej przy okazji do pl. Narutowicza) ponownie pojawiły się wagony solo.

                   
                         

15.02.2006 NAPISZ DO AUTORA © MKM 101